چهار مانع محمد توفیق علاوی برای تشکیل کابینه

پایگاه رهنما:

«محمد توفیق علاوی»، نخست وزیر مامور تشکیل کابینه عراق، در 27 فوریه 2020 (8 اسفند 1398) وزاری کابینه خود را برای تشکیل دولت معرفی می‌کند اما در این میان، او از طرحی برای شکست ایجاد دولت جدید پرده بر می‌دارد. علاوی با انتشار پستی در حساب فیسبوک خود گفت: «خبرهایی شنیده‌ام که طرحی برای شکست تشکیل دولت جدید به علت ناتوانی در ادامه دزدی‌ها وجود دارد، چرا که وزارت‌ها را وزرایی مستقل و پاکدست اداره خواهند کرد. این طرح قرار است مبالغ هنگفتی به نمایندگان بدهد و جلسه رای اعتماد را محرمانه برگزار کند».

این طرح در شرایطی ارائه می‌شود که طی روزهای گذشته حجمی از مخالفت‌ها با نوع کنش علاوی برای تشکیل کابینه از سوی کردها و اعراب سنی مطرح شده است. با این اوصاف، اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چه بازیگرانی مخالف تشکیل کابینه حکومت هستند و علاوی برای تشکیل دولت جدید و ادامه کار خود در منطقه الخضراء چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ در راستای، پاسخ‌گویی به این پرسش در نوشتار حاضر چهار مانع اصلی در مسیر تشکیل کابینه دولت محمد توفیق علاوی مورد ارائه و طرح قرار گرفته است.

دست‌های پنهان آمریکا و عربستان برای شکست علاوی در تشکیل کابینه

مهم‌ترین وجدی‌ترین مانع در مسیر تشکیل دولت علاوی ر می‌توان مخالفت پنهان و غیرآشکار آمریکا و عربستان با او ارزیابی کرد. در واقع، این دو کشور نه تنها مخالف تشکیل حکومت از سوی علاوی بلکه مخالف ایجاد حکومت جدید از اساس و بنیان هستند. آن‌ها به خوبی اطلاع دارند، تشکیل دولت جدید، آغاز روند اخراج نظامیان آمریکایی از عراق در راستای اجرای مصوبه پارلمان در 5 ژانویه است. در همین راستا، «مختار الموسوی» نماینده ائتلاف «الفتح» در پارلمان عراق از توطئه جدید آمریکا و اعراب، پیش از برگزاری جلسه رأی اعتماد به کابینه «محمد توفیق علاوی» خبر می‌دهد و می‌گوید آمریکا و اعراب برای توطئه خود قصد دارند از «افراد نفوذی» استفاده کنند و بار سوء استفاده از مردم استان‌های مرکزی و جنوبی عراق برای برگزاری اعتراضات قصد دارند حکومت محمد توفیق علاوی نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه را قبل از شکل‌گیری با شکست مواجه کنند. این نماینده عراقی خبر داد که واشنگتن و اعراب قصد دارند این اقدام را پیش از جلسه رأی اعتماد به کابینه علاوی انجام دهند.

در واقع، این اقدام آمریکایی‌ها در شرایطی است که پارلمان عراق در 5 ژانویه 2020 (۱۵ دی 1398) دو روز بعد از اقدام تروریستی آمریکا با برگزاری جلسه‌ای درباره اخراج نیروهای آمریکایی از این کشور، به خروج همه نیروهای خارجی رأی داد. اکنون گروه‌های مقاومت عراق خواهان آن هستند که دولت جدید این موضوع را با جدیت دنبال، و مصوبه پارلمان برای اخراج نظامیان آمریکایی را اجرایی کند. در حقیقت، آن‌ها قصد دارند از هر طریق ممکن مانع از اجرای طرح اخراج خود در عراق شوند.

مخالفت و نارضایتی کردها و اعراب سنی

علاوه بر دست‌های پنهان ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی، یکی از مهم‌ترین موانع پیشروی محمد توفیق علاوی در مسیر تشکیل دولت مخالفت فراگیر و جدی کردها و اعراب سنی با کابینه پیشنهادی او است. در روزهای گذشته مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق و رئیس سابق اقلیم کردستان و محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق، به صورت آشکار عدم گفتگوی علاوی با کردها و اعراب سنی برای معرفی کابینه را مورد انتقاد قرار دادند.

استدلال آن‌ها این است که نخست‌وزیری علاوی در توافق دو ائتلاف سائرون و فتح بوده و اکنون آن‌ها نمی‌شود حتی در تعیین وزرایی که از 2003 به بعد به عنوان سهمیه قومیتی- مذهبی خود دریافت کرده‌اند، محل نادیده انگاشتن قرار بگیرند. در نتیجه آن‌ها صراحتا به علاوی گفته‌اند که وزاری کرد و سنی باید با مشورت آن‌ها باشد و در صورتی که او به شکل خودسر افرادی از میان کردها و اعراب سنی را برای تشکیل کابینه معرفی کند، در نشست رای اعتماد پارلمان به کابینه حاضر نخواهند شد. همین امر می‌تواند گرفتن رای اعتماد به وزراء را برای او دشوار کند.

جلب نظر معترضان و کاهش سطح نارضایتی‌ها

در سطحی دیگر یکی از موانع جدی پیش‌روی علاوی در مسیر تشکیل دولت و تداوم کار خود در منطقه‌الخضراء جلب رضایت معترضان عراقی است. در همین مرحله اول و قبل از ارائه لیست وزراء از سوی علاوی، بخش بزرگی از معترضان با نخست‌وزیری او مخالفت هستند و در صورت ارائه لیستی که مورد اقبال معترضان قرار نگیرد این احتمال وجود دارد، مجددا اعتراضات در سطح گسترده آغاز شود. حتی در صورت رضایت نسبی معترضان نسبت به ترکیب کابینه، به نظر می‌رسد علاوی مدت زمان اندکی برای جلب نظر معترضان و کاهش سطح نارضایتی‌ها در اختیار دارد. در صورتی که او نتواند اصلاحاتی قابل توجه را به ویژه در زمینه مساله حل مشکلات معشیتی و اقتصادی شهروندان عراقی انجام دهد این امکان دارد سرنوشتی مشابه با عادل عبدالمهدی را داشته باشد و در نتیجه تشدید اعتراضات ناچار به کناره‌گیری شود.

جلب رضایت جناح‌های سیاسی درون پارلمان

علاوی اولین شخصی نیست که با توافق پارلمانی به عنوان نخست‌وزیر برگزیده می‌شود، در گذشته حتی افرادی همانند نوری المالکی، حیدر العبادی و عادل عبدالمهدی حتی با اجماعی از همه جناح‌ها به قدرت رسیده‌اند اما در ادامه راه نتوانسته‌اند اجماع جناح‌های سیاسی را در حمایت از ادامه کار در ریاست منطقه الخضاء به همراه داشته باشند. محمد توفیق علاویف نخست‌وزیر تشکیل کابینه که اتفاقا با حمایت بسیار لغزان ماموریت تشکیل کابینه را عهده‌دار شده، برخلاف رویکرد کنونی که خواستار ایجاد دولت تکنوکرات و باج ندادن به جریان‌های سیاسی درون پالمانی است، در آینده نزدیک احتمالا با مشکل ادامه مقبولیت وزرا و کابینه ماجه خواهد شد.

بنابراین، درهمین ابتدای راه می‌توان پیش‌بینی کرد که او نیازمند جلب رضایت جریان‌های سیاسی مختلف از حکومت و کابینه خود است.در این میان، تنها جناح‌ها سیاسی شیعه اهمیت ندارند، بلکه او باید تلاش کند نظر مثبت جناح‌های سیاسی کرد، سنی و حتی ترکمن‌ها را نیز به سمت خود جلب کند.